23 Ocak 2013 Çarşamba

American History Film Çözümlemesi;

              American History X Künye;



Yapım: 1998 – ABD

Tür: Dram, Suç, Psikolojik

Süre: 119 dakika

Yönetmen: Tony KAYE

Oyuncular: Edward NORTON, Edward FURLONG, Avery BROOKS

Senaryo: David McKenna

Yapımcı: John MORRISSEY

               American History X Özet;

   Derek VİNYARD zenci düşmanı bir Nazi’dir(odasında ve göğsünde Nazi amblemi bulunacak kadar koyu). Kardeşi Danny VİNYARD ise abisinin izinden giden, onun kadar cesur ve atılgan olmasa da ırkçı bir Nazi’dir.
   Derek için her şey babasının ölümünden sonra başlar ve şekillenir. İtfaiyeci olan babanın ırkçı tutumları oğlunun düşüncelerini değiştiren ilk adımdı aslında. Amerika’da var olan Göçmen Yasası babanın olumlu baktığı bir olay değildi. İtfaiyeci olan baba görev sırasında ölüyor ve bu oğlu Derek’i büyük ölçüde etkiliyor. Bu olaydan sonra Derek daha da ırkçı oluyor. Çünkü, Göçmen Yasası gereğince işe alınması gereken iki beyaz yerine zorunluluktan dolayı eğitimsiz siyahiler yüzünden ölüyor babası. Eğer ki siyahiler ya da böyle bir Göçmen Yasası yürürlükte olmasaydı babasının yanında o yeri hakkeden iki beyaz olacaktı.
   Derek yaşanan bu olaylardan sonra faşizan hareketleri destekleyen bir gruba üye oluyor. Bir süre sonra bu grubun lideri oluyor ve sol göğsüne amblem yapacak odasına bayraklarını asacak kadar fasişt oluyor. Grup onun liderliğinde(tabi ki her liderin bir akıl hocası da vardır) çeşitli eylemler yapıyorlar. Mahallelerinde bulunan markete saldırıyorlar ve orada çalışan işçileri döverek çeşitli işkenceler yapıyorlardı. Derek o kadar inanıyordu ki yaptıklarının doğru olduğuna herkesi kısa sürede etkileyebiliyordu.
   Bir gece herkes uyurken bir grup siyahi Derek’in arabasını soymaya kalktı. Bunu gören Danny hemen abisine haber verdi ve Derek silahı kaptığı gibi dışarı fırladı. Gözünü bile kırpmadan bu siyahî soyguncuları feci şekilde öldürdü. Danny gördüğü olay karşınsında gözlerine inanamazken Derek zafer kazanmış edasıyla bakıyordu kardeşinin gözlerine. Polisler tarafından tutuklanan Derek üç yıl hapis cezası aldı.
   Bu zaman içerisinde kardeşi de onun gibi olmaya başlar. Derek ise hapishane ortamında bilmediği şeylerle karşılaşır. Kaderin bir oyunu olsa gerek hapiste ki çalışma arkadaşı bir zencidir. Zamanla onlarında insan olduğunu fark eder. Hapiste beyaz ırkçı arkadaşlarının ikiyüzlülüğünü de fark edip bu ırkçılık hareketlerinden soğuyor. Bu ona kötüye mal oluyor. Cezasının geri kalan zamanında fikrinin değişmesine çok büyük etkiye sahip olan çalışma arkadaşı onun başına bir şey gelmemesi için yardımda bulunur.
   Derek cezasını çekip çıktıktan sonra çok değişmiştir. Bu olaylardan ailesi de etkilenmiş onlarında durumu giderek kötüleşmektedir. Kardeşinin de aynı kendisi gibi olması, ırkçılık konusunda katı fikirlere sahip olduğunu gören Derek onun düşüncelerini değiştirmek istemektedir. Çünkü yaşadıklarından ders alan Derek kardeşinin başına bir şey gelmesinden korkmaktadır.
    Eskiden lider olduğu grubun partisine katılan Derek orda olumsuz olaylar yaşar. Düşüncesinin yumuşamış olduğunu fark eden arkadaşları ona kötü davranır ve silahlar patlar. Derek oradan kötü ayrılır sonucunda ise kardeşinin tepkisiyle karşılaşır. Çünkü kardeşide aynı partidedir ve her şeyi görmüştür. Bunun üzerine Derek kardeşine her şeyi anlatmaya karar verir. Hapiste yaşadığı tüm olayları teker teker kardeşine anlatır. Danny abisi anlar ve onu dinler artık yepyeni bir sayfa açacaklardır kendilerine. İlk olarak odalarını temizlemekle başlarlar işe. Duvardaki bayrak ve posterleri kaldırırlar. Sonra Derek bir duş alır bu her şeyin yeni başladığını artık aklanıp paklandığını ifade etmektedir. Güzel bir sabaha uyanırlar birlikte yeni bir hayat artık başlamıştır…
   Genel hatlarıyla filmin konusu ırkçı bir babanın iki oğlunun ırkçı olma hikâyesini ve fikirlerinin nasıl değiştiğini anlatmaktadır. Fakat okul müdür Doktor Bob Sweeney’in bu iki kardeşe katkılarını göz ardı etmemek gerek.
   Dr. Sweeney bir süredir içerideki ve dışarıdaki çete üyelerine sosyal yardım hizmeti sunmaktadır. Derek içerde kaldığı kötü muameleden sonra Dr. Sweeney ile görüşür. Derek’in aklı çok karışıktır. Dr. Sweeney ile aralarında geçen konuşmada “yaptıkların sana daha iyi bir yaşam sundu mu?” sorusu karşısında Derek her şeyi bir kez daha gözden geçirir ve yeni bir hayat için Doktor Bob’un kendisine çıkması için yardım etmesini ister.
   Filmin başında Doktor ile Danny arasında bir konuşma geçer. Danny’nin öğretmeni olan Dr. Sweeney ondan Derek hakkında, onun yaptıklarının kendisini yaşamış oldukları yaşama bakış açısını nasıl biçimlendirdiği, kendisinin ve ailesin hayatındaki etkilerinin neler olduğunu yazmasını istemiş yoksa daha önceden yazdığı ırkçıkla ilgili yazından dolayı okuldan atacağını söyler. Danny bu yazıyı yazmak için zorlanır ve yaşadığı her şeyi anlatır. En sonunda kolay olmasa da yeni bir hayata başlayacaklarını ve artık kendisini iyi hissettiğini yazar. Sabah yazısını teslim için okula giden Danny’e abisi de eşlik eder. Danny yazısını vermeden önce hiç beklenmedik bir olayla karşılaşır. Lavaboya gittiğinde daha önceden sorun yaşadığı bir siyahî tarafından vurulur ve ölür. Tam da hayata yeni başlamışken… Derek koşarak geldiği okulda kardeşinin cansız bedenini görünce yıkılır. Danny’nin yazdığı yazının son cümleleri bize mesaj verir;
   “Öfke bir yüktür. Hayat sürekli kızgın yaşanmayacak kısadır. Buna kesinlikle değmez. Biz düşman değiliz dostuz. Düşman olmamalıyız. Hırslarımız zorlayabilir, ama yürek bağlarımız kopamaz. Hafızamızın gizemli yolları tekrar aşıldığında canlanacak. Ve tabiatımız iyi yönlerin yanında olacaktır…”

               American History X Karakter Analizi;

Filmde yer alan üç ana karakter; Derek Vinyard, Danny Vinyard, Doktor Bob Sweeney.   
   Derek VINYARD
        
   Derek Vinyard, odasında ve göğsünde Nazi amblemi bulunan; zenci düşmanı bir Nazi'dir. Amerika da var olan göçmen yasası ve babasının ölümü üzerine düşünceleri sabitleşmiş ve zenciler onun gözünde insan değillerdir. Zencilere karşı olan bir grup insanın lideri konumundadır. Yaşanan olaylar sonrasında habise giren Derek orada karşılaştığı olaylar sonrasında kafası karışmış ve artık eskisi gibi ırkçı bir tutum sergilememektedir. Onun tek düşüncesi artık ailesini mutlu edebilmek ve onları korumaktır.
   Babasının düşüncelerinden etkilenerek başlayan bu tutum Derek’in karakterini etkilemektedir. Babasının ölümünü ırkçı nedenlere bağlayan Derek sabit fikirli, önyargılı, agresif bir tutum içerisindedir. Başkalarının düşünceleri kabul etmeyen Derek öfkesine engel olamayacak kadar kin ve öfke doludur. Bu hareketlerine de yansımaktadır. Gözünü bile kırpmadan insanlara zarar verebilen bir kişidir. İşledi suç yüzünden içeri giren     Derek yaşadığı olaylar karşında tamamen değişmiştir. Artık sadece kendi gözüyle değil başkalarının gözüyle de bakabiliyordu olaylara. Her insanın iyi ve kötü yanlarının olduğunu kabul etmişti. Bu da onun davranışlarına yansımaktadır.
   Kısaca Derek’in iki farklı karakteri var aslında; Birincisi, beynini kemiren kinle gözünü kırpmadan cinayet bile işleyebilen Neo-Nazi; diğeri ise hapisten çıktıktan sonra fikirleri değişen ve kendisine özenen kardeşini bu bataktan kurtarmaya çalışan bir ağabey.
    
Danny VINYARD
       
 Danny, Derek kadar cesur ve atılgan olmasa da, abisi kadar ırkçı bir Nazi'dir. Büyüme çağında ailesinin görüş ayrılıkları içerisinde büyüyen bir gençtir. Abisini idol olarak gören Danny onun gibi olmak için çabalar ve onun davrandığı gibi davranır. Danny’nin çok çabuk etkilenebilecek bir yapısı vardır. Yaşı gereği tam olarak ne istediğini bilmemektedir ve bu yüzden kendine en yakın olan insan abisinin yaptıkları onun için doğrudur.
  
   Dr. Bob Sweeney 
         
   Dr. Bob Sweeney, Derek ve Danny’nin okuduğu okulun müdürüdür. Öğrencilere diğer müdürlerden farklı gelmektedir. İki doktora yapmış bir öğretmenin neden bu lisede olduğunu anlamış değillerdir. Dr. Sweeney öğrencilerine hep “siyahî adamlar” ın kitaplarını okutması Derek’in babasının tepkisi çekmiştir. Ve babasının bu görüşleri Derek’in düşüncelerini değiştirmiş. Dr. Sweeney aynı zamanda içerideki ve dışarıdaki çete üyelerine sosyal yardım hizmeti sunmaktadır. Bu yüzden Derek’in üye olduğu çeteyi çökeltmek için polis teşkilatına yardım etmektedir. Kişisel özekleri bakımından incelediğimizde kendinden emin ve etrafındakileri etkileyebilme gücüne sahip olan biridir Dr. Sweeney. Kısacası okul müdürü "idealist insan"ın tanımıdır ve filmde ki denge unsurudur. Her ortama bir idealist şarttır mesajını bu karakter sayesinde görebiliriz.
                                            

   American History X Sahnelerle Film Çözümlemesi;

   Filmde iki ayrı zaman kullanılmıştır. Siyah-beyaz sahneler geçmişteki yaşananları anlatırken, renkli sahneler şimdiki zamanı anlatmaktadır.

    Derek, babası zenci bir uyuşturucu satıcısı tarafından öldürüldükten sonra neo-nazi olma yolunda büyük adımlar atmıştır. Babası Derek'te, zenciler hakkındaki düşüncelerinden dolayı etkiler bırakmıştır. Derek bir süre sonra Venice Beach Neo-Nazi çetesinin liderinin sağ-kolu olmuştur. Bölgesinde göçmen yasasının uygulanmasına karşıdır ve buna karşı sert tutumları vardır. Bir gece üç zenci, Vinyard'ların evinde durur ve Derek'in arabasını çalmaya çalışır. Bu olaydan sonra olanlar olur… Bu sahnede; insanın içinde büyüyen öfkenin, nefretin, kaybettiklerinin acısının bir insanı nasıl bir canavara dönüştürdüğünü görüyoruz. Derek o kadar katı düşüncelidir ki bu göçmenlere karşı onları acımasızca öldürecek kadar gözleri kararmıştır. Çünkü babası bu göçmenler ve onlara sağlanan ayrıcalıklar yüzünden ölmüştür. Bu yüzden babasının yadigârı olan arabayı soymaya gelen iki zenciyi acımasızca öldürür. Silahla ateş ettiği zencinin yararlanması sonrası onun ağzını kaldırıma dayamasını söyleyen Derek feci bir şekilde öldürür soyguncu genci. Onlardan o kadar nefret etmiştir ki acı çekerek ölmesi onu tatmin etmektedir. En çok etkileyen sahnelerden biri olmuştur bu öldürme sahnesi. Öfke kontrolü gösteremeyen bir insanın kesinlikle tedaviye ihtiyacı vardır…

   Derek yaptıklarından o kadar memnundur ki içinde acıma duygusu oluşmamış adeta yaptığı işten gurur duyarcasına teslim olmaktadır polise. Çünkü Derek, inandığı şeyi gerçekleştirmiştir. Hiçbir göçmen onun yaşadığı yerde yaşayamaz, bu ayrıcalık onlara yapılan haksızlıktır onun gözünde. Bu sahnede ki Derek’in yüz ifadesinde zafer pırıltıları vardır. Mutludur; çünkü öldürdüğü insanlar hakkettiklerini bulmuştur. İnsanın içindeki öfke ne kadar büyükse yaptığı şeylerden pişman duymaz. Tıpkı Derek gibi… İnsan psikoloji o kadar gariptir ki ve öyle anlar vardır ki iyinin ve kötünün anlamı yok olur.

     
   Ülke de aslında bir kaos ortamı vardır. Herkesin bir grubu vardır ve yalnız kalan kötü muamele görür. Bu yüzden herkes kendine bir grup arar. Bu sahnede siyahlar ve beyazların iki ayrı grup olduğunu ve birbirlerinden haz etmediklerini görüyoruz. Üç zenci kendilerinin kopya çektiğini hocaya söyleyen bir genci tuvalete atıp dövmeye çalışırlar. O sırada lavaboda bulunan Danny ortaya çıkar. Grup Danny’nin üstüne yürür tam o sırada zil çalar. Zenci genç Danny’e çok şanslı olduğunu ellerinden kurtulduğunu söyler. Danny ise umursamaz bir şekilde sigarasını gencin yüzüne üfler. Danny’nin korkusu yoktur çünkü oda bir gruba üyedir ve kendini güvende hissetmektedir. Danny abisi hapishaneye girdiğinden beri daha ırkçı olmuş ve tıpkı abisi gibi olmaya başlamıştır. Bu sahneden insanın ait olduğu bir yerin ya da bir grubun olması kişiye özgüven verdiğini ve davranışlarının daha rahat olduğunu gösterir bize. Yalnız kalan başına gelecek her şeyden korkmalıdır ama bir yere ait olan bilir ki güveneceği onu koruyacak insanlar vardır. 

   Bu sahneyi siyahlar ve beyazlar olarak ayrılan grupların mekan savaşı olarak yorumlayabiliriz. Çünkü artık onların olduğu yer onların takıldıkları yer gibi belli başlı mekanları vardır. Herkes kendi yerini bilir ve diğerlerinin mekanına girdikleri an kötü muameleye hazır olmalıdırlar. Bu fotoğraf siyahların ve beyazların iddiaya girdiği bir basketbol maçındandır. İddia: kaybeden o bölgeyi terk edecek ve bir daha asla gelmeyecek.
  
   Derek grubun lideri konumundadır. Bu sahnede azınlığın çoğunluğu nasıl etkilediğini görmekteyiz. Yani bir kişinin konuşması diğerlerinin olan öfkesi arttırmaya yetiyor. Onları gerçekten etkileyebiliyor. Derek göçmen yasasının kendi haklarını sınırladığını düşünmektedir. Tepkilerini belli etmek ve onlara günlerini göstermeleri gerektir. Grup üyeleriyle göçmen yasasından yararlanan bütün göçmenlere eylem yaparlar. Bu şekilde kin ve öfkelerini gösterirler. Derek’in bu sahnede söylediği sözlerden ne kadar öfkeli olduklarını anlayabiliriz: “Gözümüzü açmamız gerekiyor. Bu eyalette şuan iki milyonun üzerinde kaçak göçmen yatıyor. Burada olmaya hiçbir hakkı olmayan o insanlar için eyalet geçen sene tam üç milyar dolar harcadı. Dürüst, çalışkan Amerikalılar ihmal ediliyor. Çünkü hükümetimiz bu ülkenin vatandaşı bile olmayan bir grup insanın anayasal haklarına daha çok önem veriyor. Kaybediyoruz… Hayatlarımızı sürdürme hakkımızı kaybediyoruz. Hiçbir şey yapmayınca bir şey olmuyor. Bu gece burası savaş alanı bizim mahallemiz değil. Karar verin. Bu kadar şey olurken sessizce izleyecek miyiz? Yoksa birleşip bir şeyler mi yapacağız?”
                     
   Bu örgütlenme üzerine çocukluklarından beri var olan mahallenin marketini Koreli bir adamın satın alması ve çalışanlarını göçmenlerden seçtiği için artık o market Derek ve grubunun düşmanıdır. Haklarını çaldıklarını düşündükleri için o markete saldırırlar. Çalışanları döverler marketi yıkıp dökerler adeta öfkelerini burada kusarlar. Dedikleri gibi artık orası savaş alanıdır.  Bu sahnede insanın öfkesinin neler yaptıracağını görüyoruz. Onlardan olmayan herkes bu muameleyi hakkediyor onların gözünde. Bu yüzden hiç düşünmeden yaptıklarının doğru olduğunu kabul edip örgütlenebiliyorlar. Ve en önemlisi de bir gruba dahiller ve grup şartları bunu yapmayı gerektiriyor. Bu grupta olmasalardı her zaman itilip kakılan dayak diyen insanlar olarak kalacaklardı. Bu grup sayesinde seslerini duyurabiliyorlardı. O yüzden önemlidir bir gruba dâhil olmak.


   Aile üyeleri arasında görüş farklılıkları vardır. Irkçı bir abi, demokrat abla… Derek’in gözü o kadar kördür ki farklı düşünceleri kabul etmemektedir. Kız kardeşinin onun düşüncelerine karşı gelmesi üzerine ona kaba şiddet kullanmaktan kaçınmaz. Karşı görüş olan annesinin arkadaşını evden kovar. Derek kendi düşüncelerinden başka hiç kimsenin söylediğini kabul etmemektedir. O kadar sağlıksız bir ortam ki tek doğru üzerinde yaşamak. Sabit bir görüşe bağlı kalmak, alternatiflerini düşünmemek insan beynini öldürür. Çünkü insanoğlu her açıdan düşünerek yaklaşmalıdır olaya. Tabi ki herkesin bir tarafı vardır ama körü körüne bir düşünceye bağlanmak insanı çekilmez bir hale sokar. Tıpkı Derek gibi.. 
                       
   Derek hapishaneden çıktığında orda yaşadığı gördüğü olaylar yüzünden değişmiştir. Artık onun için tek doğru yoktur. Eskisi gibi olamayan Derek içerden çıktığında kardeşini kendisinin eski ortamında olduğunu görür. Danny abisini taklit etmektedir onun yolundan gitmektedir. Derek kardeşinin fikirlerini değiştirmeye çabalar onun da yaşadıklarını yaşamaması için onu o durumdan uzak tutmak ister. Derek’in düşüncelerinin değiştiğini gören diğer grup üyeleri eski liderlerini bu yüzden öldürmek isterler. Çünkü onları bir arada tutan öfke Derek’te eskisi gibi sert değildir. Yaşanan her olay insanın fikrini değiştirebilir ve tek iyi ya da tek kötü yoktur aslında bu sahneden bu mesajı alabiliriz.

   
   Peki Derek’in düşüncelerini değiştirecek kadar etkili olan olaylar neydi? Hapishanenin çoğu göçmenlerden oluşuyordu. Derek orda azınlıktı. Herkes onun suçunu biliyordu ve kin ve aşağılayıcı gözlerle bakıyorlardı. Derek bu yalnızlıktan ve her gün başıma bir şey gelecek mi düşüncesinden sıkılmıştı. Bu yüzden rengini belli etmeliydi hangi tarafta olduğunu herkes bilmeliydi. Bahçe izninde tişörtünü çıkararak spor yapmaya başlayan Derek’in asıl amacı göğsünün üstünde bulunan amblemdi aslında. Bu şekilde rengini belli etti ve renktaşları onu artık yalnız bırakmadı. Artık oda bir gruba üyeydi, yalnız değildi. Zaman geçtikçe grubundakilerin iki yüzlülüğünü gören Derek buna çok fazla katlanamadı. Ve gruptan ayrıldı onlarla aynı masaya oturmadı, konuşmadı. Yine yalnızdı..

     
    Derek’in düşüncelerinin değişmesine en büyük katkıyı sağlayan aslında çalışma arkadaşı bir zenciydi. Bu kaderin bir oyunu olmalıydı. Başlarda hiç konuşmayan Derek zamanla alıştı iş arkadaşına. Ve en güzel vakitleri onla konuşarak geçiriyordu. O an anladı genellemek doğru değildi. Hepimizin içinde iyi veya kötü vardı. 
                              
   Artık yeni bir hayata başlamışlardı. Öyle düşünüyorlardı. Sabah kalkıp birlikte okula gittiler. Çünkü Derek kardeşini korumalıydı bir anda her şeyi silmek kolay değildi. Danny abisinden ayrılıp okula girdi ve zamanında sorun yaşadığı bir zenci tarafından vurularak öldürüldü. Tam da hayata yeni başlamışken.. Derek koşarak olay yerine geldi kardeşinin cansız bedenine sarılara ağladı. Kendini suçladı. Aslında sadece kendisini mi suçlamalıydı? Bu düşünceleri kafasına biraz da olsa sokan babasının hiç mi suçu yoktu?  Gencecik insanların bu düşünceler yüzünden hayatlarını kaybetmiş olmaları acı. Unutulmamalıdır ki herkes aslında iyi olduğu kadar kötüdür de. Kimse kimseden üstün değildir. Ve kimse karşındaki insanın özgürlüğünü kısıtlayamaz.

     Paylaşım: Emre Kırımlı
















1 yorum:

  1. cok güzel olmus gercekten,sanki bazen metin ingilizceden cevrilmis gibi bir his olsada elinize saglik.

    YanıtlaSil